تغذیه صحیح در دوران شیردهی و نوزادی

تقریبا تمام مادران عزیز از بدو اطلاع و اطمینان از صحت بارداری خود تا زمانی که در قید حیات هستند همواره از بابت جمیع جهات مسایلی که به فرزندشان مربوط است نگران هستند چه از نقطه نظر سلامتی و چه از نظر آینده شغلی و موقعیت اجتماعی آنها. این دغدغه با توجه به دنیای پرتلاطم امروز که روز به روز ادامه زندگی و درک عوامل عاقبت به خیری در آن سخت تر و ناممکن تر می شود، پر بیراه نیست اما این اضطراب همیشگی مادران گرامی در صورتی که در عمل از الگویی مناسب و منطقی همراه با استفاده از علم و تجربه برخوردار نباشد نه تنها کمکی به آینده کودک نخواهد کرد بلکه ممکن است سلامت خود مادر را هم به خطر اندازد

ناگفته پیداست که غرض اصلی ما از بیان چند جمله ابتدایی ستون خوراک بان این هفته، سیاه نمایی وضع کنونی نیست بلکه می خواهیم تاکیدی داشته باشیم بر چگونگی امکان تهیه زره و کلاه خودی طبیعی و امکان پذیر با استفاده از مواهب خدادادی در مقابله با بلایای روزافزونی که هر روزه ناظر و شاهد آنها هستیم. بله مادر گرامی! شما با کمی دقت و حوصله و البته گاه همراه با کمی چاشنی از خودگذشتگی که در وجود هر مادری می توان آن را یافت، قادرید سلامت جسم، روح و آینده فرزند خود را تضمین کنید یا حداقل نقش خود را در شکل دهی مبنا و پایه مقاومت جسمانی وی در حد اعلا ایفا کنی

در قسمت های گذشته بارها از نقش تغذیه صحیح دوران رشد در شکل گیری کامل اعضا و جوارح گوناگون هر شخص از جمله تشکیل سیستم عصبی و ایمنی بدن و سپس حفظ و نگهداری این سیستم های راهبر و حمایت کننده انسان در قبال موقعیت های مختلف زندگی سخن راندیم و مکرر اشاره کردیم که بدون بهره بردن از یک پایه جسمانی قوی و مناسب، امکان داشتن ذهنی آرام و آماده برای حلاجی و روبه رو شدن با مسایل و مصایب جاری زندگی میسر نیست و این امر دارای خصلتی دوطرفه است که با وجود هرگونه ضعف یا خلل در یکی از آنها ما از تعادل لازم در زندگی خود محروم خواهیم بود

بنابراین در ادامه مباحث آینده نگر و پیشگیرانه این سری از مقالات باید به یکی دیگر از فرصت های بی نظیری که به مانند دوران بارداری در اختیار هر مادری برای موثر بودن در حیات آتی فرزندش قرار دارد، اشاره کنیم که دوران شیردهی برای مادر و شیرخوارگی برای نوزاد است و نقش اصلی آن را در هر دو مورد، شیر مادر ایفا می کند. بنابراین در چند قسمت آینده هم نگاهی خواهیم داشت به تغذیه صحیح مادر در این دوران و هم اشاره ای می کنیم به نکات مهم تغذیه نوزاد در چند سال اول زندگی.

در تمامی کتب معتبر پزشکی و تغذیه، آنچه بدون استثنا به عنوان مهم ترین و موثرترین اقدام پس از زایمان در جهت جلوگیری از مرگ نوزاد ذکر شده استفاده نوزاد از شیر مادر بلافاصله پس از زایمان (حدود نیم ساعت پس از زایمان) است که با توجه به غلظت بالا و وجود ایمونوگلوبین و آنتی بادی های متعدد و ترکیب خاص آن بهترین ماده غذایی ممکنه برای تغذیه کودک در اولین ساعات تولد محسوب می شود. مصرف آغوز یا همان کلستروم در ساعات اولیه تولد که نوزاد در ضعیف ترین حالت ممکن از نظر مصونیت در برابر ابتلا به بیماری های عفونی است محاسن بی شماری دارد که علاوه بر تامین نیازهای بی بدیل اولیه تغذیه ای وی، احتمال ایجاد آلرژی ناشی از شیرخشک به دست آمده از شیر گاو را که علت اصلی ایجاد آن در طبیعت، تغذیه گوساله است و نه طفل انسان (! ) به صفر می رساند. از طرف دیگر شیر مادر کاملا استریل است و هرگونه آلودگی ممکن در شیرخشک تهیه شده را نیز نخواهد داشت. وجود آنتی بادی های اشاره شده نیز بدن کودک را در مقابل آلودگی های محیط مصون نگاه می دارد؛ به نحوی که امکان ابتلا به اسهال یا سایر عفونت ها از جمله ورم گوش میانی را به حداقل می رساند.

دلیل اصلی سخنان ابتدایی اینجا روشن می شود که بر پایه آخرین اطلاعات و اخبار، در سال های اخیر میزان شیردهی مادران به نوزادان خود رو به افول نهاده و آمار ذکرشده در گردهمایی سال ۸۷ انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر به ریاست دکتر «علیرضا مرندی» که بانی اصلی این انجمن هم هست حکایت از وجود ۲۱ درصد نوزادانی دارد که با شیر مادر تغذیه نشده اند.

 متاسفانه به نظر می رسد زحمات بی وقفه ای که از حدود ۲۰ سال پیش و به همت دکتر «مرندی» در اجرای طرح «هم اتاقی مادر و نوزاد جهت استفاده مداوم و آسان نوزاد از شیر مادر» شروع شد و برای آن ضوابط محکمی هم تهیه شد در سال های اخیر کمرنگ شده و به احتمال زیاد وجود بعضی باورهای غلط یا عدم آگاهی برخی از مادران عزیز در زمینه تناسب اندام یا مشکلات احتمالی شیردهی به همراه تب فراگیر زایمان از طریق سزارین (که در این مورد در دنیا رکورددار هستیم) و در نتیجه بی حالی و عدم توان کافی مادر در امکان شیردهی بلافاصله به نوزاد در این قضیه دخیل است که امیدواریم بتوانیم در قسمت های آتی، این مساله را همراه با ارایه طریق، بیشتر بشکافیم.

حمید خواجه پور
کارشناس تغذیه